Travmanın İzleri: Zihinsel ve Fiziksel Belirtileri Nelerdir?

 

Travma, bireyin yaşadığı ya da tanık olduğu
beklenmedik, tehdit edici ya da şiddetli bir olayla karşılaştığında ortaya
çıkan derin duygusal veya fiziksel yaralanma durumudur. Travmatik olaylar,
kişilerin önceki şemalarının ve dünyanın güvenilir, öngörülebilir bir yer
olduğuna ilişkin temel psikolojik varsayımlarının yıkılmasına neden olur. Bu
olaylar, savaş, doğal afetler, kazalar, şiddet, istismar gibi durumlardan
kaynaklanabilir. Travmanın izleri, yalnızca olay anında değil, uzun vadede de
bireyin hayatını etkileyebilir. Bu yazıda, travmanın zihinsel ve fiziksel
belirtilerini inceleyerek, travma sonrası bireylerde görülen yaygın tepkilere
değineceğiz.

 

1.     
Travmanın Zihinsel Belirtileri

Travmatik olaylar, psikolojik uyarılma, duygu,
bilinç ve hafızada derin ve kalıcı değişiklikler yaratır. Dahası, travmatik
olaylar normal olarak entegre olmuş bu fonksiyonları birbirinden ayırabilir.
Dolayısıyla, kişinin zihinsel ve duygusal dengesini bozabilir ve uzun vadeli
etkiler yaratabilir. Bu etkiler; sürekli endişe, uyku bozuklukları, kabuslar,
depresyon, anksiyete ve sosyal çekilme gibi semptomlarla kendini gösterebilir.

 

A.     
Anksiyete ve Panik Ataklar

Travmatik olaylara maruz kalan kişiler, günlük
yaşamlarında da sıklıkla sürekli bir tehdit altında oldukları hissine
kapılabilirler. Bu durum, anksiyete bozuklukları ve panik atakların yaşanmasına
neden olabilir. Günlük yaşamdaki normal durumları bile bir tehlike sinyali
olarak algılamak, kişilerin yaşam kalitesini düşürebilir.

 

B.     
Depresyon

Travma sonrasında depresyon oldukça sık
karşılaşılan bir durumdur. Travma sonrası depresyon belirtileri arasında; uyku
problemleri, ilgi kaybı ve depresif duygu durumu yer almaktadır. Birey,
yaşadığı travmatik durum karşısında kendini suçlu hissedebilir ya da gelecekle
ilgili umutsuzluklara kapılabilir.

 

C.     
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Travmatik olaylar sonrasında en sık görülen
durumlardan biri de TSSB’dir. Bu bozukluk, travmatik olayın tekrarlayan,
istemsiz gelen, sıkıntı veren anıları; olayların yeniden oluyormuş gibi
hissedilmesi (flashback), içeriği ya da duygulanımı sıkıntı veren düşlerle
karakterizedir. TSSB yaşayan bireyler, travmayı hatırlatan durumlardan kaçınır
ve bu durum, bireyin işlevselliğini olumsuz etkileyebilir.

 

D.     Dissosiyatif Bozukluklar

Travmatik yaşantıları deneyimlemek, kişilerin
yaşantıları ya da kendileriyle ilgili düşüncelerinde gerçeklikten kopma hissine
neden olabilir. Bu durum, dissosiyatif bozukluklar olarak isimlendirilir ve
kişinin kendi bedeninden ya da çevresinden yabancılaştığı hissine yol açabilir.
Ayrıca, kimlik sorunlarının yaşanmasına ortam hazırlar.

 

2.     
Travmanın Fiziksel Belirtileri

Travmatik olaylar, insanlara kontrol, bağ
kurma ve anlam duygusu veren olağan davranış sistemlerini altüst eder.
Dolayısıyla, travmaya maruz kalan kişiler yalnızca ruhsal ve psikolojik
sağlıkları açısından değil, aynı zamanda fiziksel sağlıkları açısından da zarar
görebilir. Fiziksel sağlığın zarar gördüğüne işaret eden durumlar arasında;
yorgunluk hissi, baş ağrısı, kas gerginliği, baş dönmesi gibi durumlar bulunur
ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

 

A.      Kronik Ağrılar

Travmatik deneyimlere maruz kalmak, vücutta
kronik ağrılara yol açabilir. Bu ağrılar, baş ağrısı, sırt ağrısı, mide problemleri
gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Bireyin sürekli gerginlik ve
stres halinde olması, bu ağrıların şiddetini artırabilir.

 

B.      Uyku Bozuklukları

Travma mağdurlarında kabuslar, uyuyamama, sık
sık uyanma gibi durumlar oldukça yaygındır. Bu durumlar, kişinin günlük
işlerini yerine getirmesini güçleştirmekle birlikte, bireyin fiziksel ve ruhsal
sağlığını da olumsuz etkiler.

 

C.      Bağışıklık Sistemi Zayıflığı

Travmatik olaylar, kişilerin kendilerini
sürekli bir tehdit altında algılamalarına neden olduğundan, bireylerin daha
stresli ve kaygılı hissetmelerine yol açar. Dolayısıyla, süregiden bu durumda
bireylerin bağışıklık sisteminin zayıflaması olağandır. Ayrıca, bu durum
bireyin enfeksiyon ve diğer sağlık sorunlarına daha yatkın hale gelmesine sebep
olabilir.

 

D.     Sindirim Sistemi Sorunları

İnsan vücudunda stresten en çok etkilenen
sistemlerden biri de sindirim sistemidir. Travmaya maruz kalan bireylerde, mide
bulantısı, ishal, kabızlık gibi sindirim sorunları yaygın olarak görülür. Bu
belirtiler, bireyin yaşam kalitesini düşürebilir ve genel sağlığını olumsuz
olarak etkileyebilir.

 

3.     
Travma Sonrası İyileşme Süreci

Travmanın etkileri her bireyde farklıdır ve
olayın şiddetine, kişinin geçmiş deneyimlerine, destek sistemlerine ve bireysel
dayanıklılığına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Travmanın etkileri
zamanla azalsa da bazı durumlarda profesyonel yardım almak gerekebilir.
Özellikle, travmanın psikolojik etkileri, terapötik müdahalelerle yönetilebilir
ve tedavi edilebilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve destekleyici
psikoterapi gibi yöntemler, travma yaşayan bireylerin başa çıkmasında önemli
rol oynar.